تجربه ویرانی

همۀ ما انسان‌ها دمدمی‌مزاج هستیم و فراز و فرودهای روحیِ فراوانی را تجربه می‌کنیم. گاه پیش می‌آید که در طول یک نیم روز، به شکلی حیرت‌آور، فاصلۀ میان دوزخ و بهشت را طی می‌کنیم و از اوجِ شادی به قعرِ غم درمی‌غلطیم و دقایقی دیگر، باز بسیار شادمان می‌شویم. به نظر می‌رسد که هیچ موجودی مانند انسان، چنین وضعیتِ شگفتی را تجربه نمی‌کند. کافی است چند روز به دقت به تحلیل احوال درونی خود بپردازیم تا ببینیم چگونه در لحظاتی از زندگی در نهایت شادمانی و امیدواری و نشاط به سر می‌بریم، انگار که هیچ درد و رنجی در این جهان وجود ندارد و هر چیزی دقیقاً در جای واقعیِ خود است و درست لحظاتی بعد، بی آنکه دلیلش را بدانیم، ناگاه احساس سردی و کرختی و بی‌حالی شدیدی بر ما عارض می‌شود و همه چیز معنای خودش را از دست می‌دهد و ما اندوهی شدید و یأسی نابودکننده را تجربه می‌کنیم. احساس‌هایی مانند احساس پژمردگی و افسردگی و دلمردگی و بی‌حالی و قبض و غم و اضطراب و ملال را «سویه‌های تاریک وجودِ انسان» می‌نامیم و به نظر می‌رسد که ما نمی‌توانیم زندگی سالمی داشته باشیم، مگر اینکه درکِ درستی از این مسائل پیدا کنیم. یک لحظه در نظر بگیرید که همیشه حال شما خوب است و هیچگاه سویه‌های تاریک وجود را تجربه نمی‌کنید، ببینید که زندگی شما چه شکلی پیدا می‌کند؟ پنجاه سال بدون درد و رنج و اندوه زندگی کردن، به فرض محال اگر ممکن باشد، ظاهراً مطلوب نیست. بخش عظیمی از زیبایی و هیجان و رشد و معرفتِ ما در گرو تجربه کردنِ همین سویه‌های تاریک است. این موضوع بسیار مهمی است و خواهش می‌کنم به عنوان بخشی مهم از «خودشناسی»، سعی کنید درک و دریافتِ درستی از این حالت‌ها و احساسات در خودتان داشته باشید. با تحلیلِ دقیق و عمیق سویه‌های تاریکِ وجود، متوجه می‌شویم که اینها بخشی از انسانیت ما هستند و نقشی یگانه در زندگی ما دارند. البته منظورم مشکلاتی که جامعه و دیگران برای ما پدید می‌آورند، نیست، منظور آن احساساتی است که حتی اگر در جامعه عدالت و آزادی و رفاه کامل وجود داشته باشد، باز هم زندگیِ درونی ما از آنها خالی نیست و هر از گاهی به سراغ ما می‌آیند.
سخنانی بسیار کوتاه، ولی بسیار زیبا و جالب، از دکتر آرش نراقی را برای شما می‌فرستم. دکتر نراقی در این سخنان راجع به همین پدیدۀ شگفت‌آور سخن می‌گویند و آن را «تجربۀ ویرانی» می‌نامند؛ ویرانیی که لازمۀ آباد شدن است. امیدوارم که چند بار به این سخنان گوش بدهید و از آن نکته‌های نیکویی بیاموزید