درنگی در علل حرمان هنرمندان

سخنرانی ایرج شهبازی
موضوع: درنگی در علل حرمان هنرمندان
تاریخ ایراد سخنرانی: تابستان ۱۳۹۷
مکان: فرهنگسرای ملل (کانون مفاخر و مشاهیر ایران)

یکی از باورهای رایج در جامعه ما این است که هنر و دانش باعث درد و رنج و فقر می شوند و در مقابل، نادانی و بی خبری و بی هنری رفاه و راحتی را به ارمغان می آورند. حافظ نیز از کسانی است که بارها بر این موضوع تاکید کرده است؛ برای نمونه به این سخنان او توجه کنید:

– هنر بی عیبِ حرمان نیست لیکن
ز من محروم تر کی سایلی بود؟

– فلک به مردم نادان دهد زمام مراد
تو اهل فضلی و دانش، همین گناهت بس

– ارغنون ساز فلک رهزن اهل هنر است
چون از این غصه ننالیم و چرا نخروشیم؟

حافظ مانند بسیاری از بزرگان بر این باور است که نه تنها آب و هوای فارس، بلکه آب و هوای جهان “سفله پرور” است و فلک با اهل هنر و دانش بر سرِ کین است. ازآنجاکه این باور می تواند افراد را به علم و هنر بی توجه کند، به جهل و بی خبری دامن بزند و باعث انحطاط علمی و فرهنگی شود، لازم است که با دقت تمام درباره آن تامل کنیم و علل آن را بکاویم.

در این سخنرانی کوشیده ام علل حرمان های معیشتی و مادی هنرمندان و دانشمندان را در سه سطح بررسی کنم: در سطح جامعه شناسی، در سطح روان شناسی و در سطح فردی و شخصی. به این ترتیب معلوم می شود بخشی از علل محرومیت ها و ناکامی های هنرمندان به اوضاع نابسامان جامعه بر می گردد، بخشی از آن از ویژگی های روانی هنرمندان و دانشمندان سرچشمه می گیرد و بخشی دیگر از ویژگی های شخصی هنرمندان ناشی می شود.

به نظر می رسد، از طریق پاره ای اصلاح گری های اجتماعی و سیاسی و نیز از راه آموزش و آگاهی بخشی، می توان بسیاری از اسباب و علل حرمان های هنرمندان را بر طرف کرد و به این ترتیب شرایط را برای رفاه و راحتی اهل دانش و هنر فراهم آورد. امیدوارم این سخنان ناقص و نارسا پیشکشی ناقابل باشد به پیشگاه دانایان و هنرمندان و گامی کوچک باشد در راه بهبود اوضاع مادی و معیشتی آنها.

با سپاس فراوان از سرکار خانم رویا احمدی و آقا آراز غفاری که شرایط لازم برای ایراد این سخنرانی را فراهم آوردند.