حافظ و قرآن

سخنرانی ایرج شهبازی

موضوع: حافظ و قرآن

زمان: تابستان ۱۳۹۳

مکان: مؤسسۀ فرهنگی علیمرادیان

مدت سخنرانی: چهل دقیقه

مهم‌ترین موضوعاتِ این سخنرانی عبارتند از:

۱) اشاره‌ای کوتاه به جایگاه و پایگاه قرآن در نزد حافظ
۲) مطرح کردنِ سه نقدِ مهم حافظ بر حافظان قرآن
۳) اشاره به تأثیرهای قرآن بر شکل و محتوای اشعار حافظ
۴) اشاره به تأثیر قرآن بر ساختار شعر حافظ

در این سخنرانی به سه نظریۀ مهم دربارۀ شعر حافظ، به ترتیب تاریخی، اشاره می‌شود: ۱) نظر آرتور آربری که معتقد بود حافظ با استقلال معنایی بخشیدن به ابیاتِ غزل، انقلابی در غزل فارسی ایجاد کرده است، ۲) نظر بهاءالدین خرمشاهی که معتقد است انقلاب حافظ در غزل تحت تأثیر ساختار قرآن رخ داده است؛ یعنی حافظ با وارد کردنِ ساختارِ گسسته‌نمای قرآن در شعر خود، انقلابی در غزل ایجاد کرده است و ۳) نظر علی‌محمد حق‌شناس که معتقد است ساختار غزلیات حافظ، مانند ساختار قرآن و هر اثر دیگری در مشرق‌زمین، دارای ژرف‌ساخت دوری و روساخت گسسته است و این ساختار را نه تنها در متون، بلکه در جوامع مشرق‌زمین هم می‌توان دید؛ ازاین‌رو غزل حافظ یعنی جامعۀ ایرانی و حافظ‌شناسی یعنی خودشناسی.