واعظ قزوینی
ملا محمد رفیع، ملقب به رفیع الدین، ملارفیع و ملا رفیعا، از علمای امامیه و نیز از اُدَبا، شعرا و فضلای قرن یازدهم هجری است. تخلُّصِ شعریِ او «واعظ» بوده و به همین سبب به «واعظ قزوینی» نامبردار شده است. واعظ نوادۀ واعظِ معروفِ قزوین، ملا فتح الله قزوینی بوده و پس از درگذشتِ نیای خود، تا پایان عمر در مسجد جامع قزوین، به وعظ و خطابه اشتغال داشته است. تاریخ تولد واعظ معلوم نیست، اما می‌دانیم که او در سال ۱۰۸۹ ق از دنیا رفته است. واعظِ قزوینی از علوم مختلف، به ویژه فقه و اصول و تفسیر و حدیث و کلام و فلسفه حظی وافر داشته است و کتابی بسیار ارزشمند به نام «ابواب الجنان» از او بر جای مانده است، اما شهرتِ واعظ قزوینی نه به سببِ مقام دینی و علمیِ او، بلکه به خاطرِ اشعار بسیار زیبا و لطیفی است که از او برجای مانده است. واعظ حقیقتاً طبعی زیباپسند و ذوقی لطیف داشته و بر اثرِ این استعداد خداداد و نیز به سببِ ژرف‌نگری در اشعارِ شاعرانِ پارسی‌گوی و ممارست و تمرینِ جدی در عرصۀ شاعری، توانسته است اشعار بسیار زیبایی را به گنجینۀ ادبیات فارسی تقدیم کند. شعرهای واعظ، از حیث سبک، از شعرهای معروف به سبکِ هندی، به شمار می‌آید و در کنار شعرهای بزرگانی مانند صائب و کلیم و محتشم و بیدل و عرفی و نظایر آنها قرار می‌گیرد. پایۀ این قبیل شعرها بر نازک‌اندیشی و مضمون‌یابی و خیال‌اندیشی استوار است و از اسلوب معادله بسیار بهره می‌برد. زبانِ شعرهای واعظ بسیار ساده و زودیاب است و کمتر در آنها واژه‌های مغلق و دشوار پیدا می‌شود.
اشعارِ واعظ، در کنار ارزش هنری، از حیث اشتمال بر مسائلِ فرهنگی و اجتماعی و فکری نیز قابل توجه است و می‌توان در نگارشِ تاریخِ دقیقِ زمانۀ او، از اشعار او بهره‌های فراوانی گرفت. سرگذشت واعظ در غالبِ تذکره‌ها و کتاب‌های تاریخ ادبیات، مانند ریحانه الادب، تذکرۀ نصرآبادی، تاریخ در ایران، از دکتر صفا آمده است. دیوان واعظ قزوینی به تصحیح دکتر سید حسن سادات ناصری، توسطِ مؤسسۀ مطبوعاتی علی اکبر علمی، در سال ۱۳۵۹ به چاپ رسیده است. اگرچه این کتاب بهترین تصحیح دیوان واعظ است، ولی از حیثِ صفحه‌بندی و نگارش و ویرایش وضعیت مناسبی ندارد و بسیار نیکوست که شخصی بلندهمت، این دیوان ارزشمند را به شکلی آراسته چاپ کند و در دسترس علاقه‌مندان قرار دهد.