مخالفت‌ورزی ثمربخش
ایان لِزلی
یاد گرفته‌ام که نباید به هر قیمتی از تعارض روی‌گردان شوم و اتفاقاً این تعارض اگر در جای صحیحش باشد، مزیت‌های خوشایند و فراوانی نصیبم خواهد کرد. حالا می‌دانم که بچه‌ها وقتی بی‌پرده با پدر و مادرشان مخالفت می‌کنند، شاداب‌ترند، البته تا جایی که مخالفتشان زهرآگین و خطرناک نشود. فهمیده‌ام زوج‌هایی که بحث‌های شدیدی با هم می‌کنند، در مقایسه با زوج‌هایی که از هر مواجهه‌ای بیم دارند، عموماً رضایت خاطر بیشتری دارند. دریافته‌ام که عمل‌کردِ همکاران در محل کار به بالاترین سطح خودش می‌رسد، اگر بلد باشند چه طور مستقیماً و حتی با تمام وجود با یک‌دیگر مخالفت کنند، بدون این که تیشه به ریشۀ روابط و رفاقت‌هایشان بزنند.
آموخته‌ام که موافقتِ بی حدّ و حصر برای ما زیان‌بار است و تأثیر ما روی هم‌دیگر فقط وقتی به بالاترین حد خودش می‌رسد که بتوانیم به خوبی با یک‌دیگر مخالفت کنیم. به نفع تک‌تک ماست اگر بدانیم چگونه به شیوه‌ای با یک‌دیگر مخالفت بورزیم که به جای در جا زدن و اوقات تلخی، پیشرفت و بینش نصیبمان شود.
با این همه مخالفت‌ورزیِ ثمربخش چیزی بیش از یک مهارت ضروری برای زندگی روزمره است. در دورانی زندگی می‌کنیم که بشریت برای خلاصی از سیلاب‌های بی‌سابقۀ اگزیستانسیال دست و پا می‌زند. در چنین زمانه‌ای، مخالفت‌ورزی ثمربخش در حکم ضرورتی حیاتی برای انسان‌هاست. مخالفت‌ورزی نوعی تفکر است؛ شاید بهتر اط الگویی از تفکر که در اختیار داریم؛ نوعی تفکر که در هر کنش جسورانۀ مشترکی، از ازدواج گرفته تا کسب و کار و دموکراسی، عنصری ضروری است.
سوء تفاهم نشود، مخالفت‌ورزی ثمربخش کار دشواری است. تکامل سازوبرگ آن را در اختیار ما نگذاشته. از طرفی برای آن حتی آموزش هم ندیده‌ایم. درواقع فکر می‌کنم بیشتر ما، بی رودربایستی، در این زمینه افتضاحیم. این وضعیت باید تغییر کند، والّا از دو حال خارج نیست: یا مخالفت‌های پرهیاهویمان بیشتر و بیشتر می‌شود که ثمری جز قیل و قال ندارد، یا کلاً از هر بحثی پرهیز می‌کنیم و حتی قیل و قالی هم باقی نمی‌ماند. می‌دانید بدتر از بگومگوهای مخرّب چیست؟ این که اصلاً بگومگویی نداشته باشیم.
(موهبت اختلاف؛ راه و رسم مخالفت‌ورزی ثمربخش، ایان لِزلی. ترجمۀ علی کریمی، صص ۱۶ – ۱۵).