مقدس‌سازی
در جستجوی علل عقب‌ماندگی کشور عزیزمان، یکی از مسائلی که باید به جد مورد توجه قرار گیرد، پدیده‌ای است که آن را «مقدس‌سازی» می‌نامیم. در دیار ما هر شخصی و بلکه هر پدیده‌ای این قابلیت را دارد که به سرعت مقدس شود. هر روز در کمال شگفتی می‌بینیم که افراد، زمان‌ها، مکان‌ها، نهادها و اشیای بیشتری به فهرستِ بلند «امور مقدس» می‌پیوندند. دریغا که سرزمین ما کارخانۀ مقدس‌سازی شده است. لازم است بدانیم که مقدس شدن درواقع نوعی پیوند یافتن با امرِ الوهی است؛ یعنی مقدس شدن جنبه‌های مادی و عادیِ پدیده‌ها را از بین می‌برد و ابعادی فراعادی به آنها می‌دهد. به دیگر سخن، قداست‌بخشی سببِ جاودانه پنداشتنِ امورِ میرا، و کامل انگاشتنِ پدیده‌های ناقص می‌شود.
در میان همۀ آفت‌هایی که قداست‌بخشی برای جامعه به وجود می‌آورد، به نظرم چهار آفت از همه خطرناک‌تر است؛ نخست این‌که امرِ مقدس‌شده تن به هیچ نقدی نمی‌دهد و بلکه هر گونه انتقاد از امری که قداست یافته است، نوعی خروج از دین یا سیاست، یا عرف تلقی می‌شود. ناگفته پیداست که همگام با مقدس‌سازی اشخاص و اشیا، فرهنگِ نقد می‌میرد.
دومین آفتِ مقدس‌سازی آن است که باعث نابودی خلاقیت می‌شود؛ چراکه افراد به محض این‌که به امر مقدس می‌رسند، نیروی تعقل و تفکرشان از کار می‌افتد و خواسته یا ناخواسته به دام توجیه و فرافکنی می‌افتند. اگر معدود افرادی هم پیدا شوند که شجاعت نقد کردن امور مقدس را داشته باشند، جامعه آنها را طرد می‌کند. به این ترتیب به تدریج جامعه پر می‌شود از افرادی که برای حفظ امور مقدس حاضرند تمام استعدادها و ظرفیت‌های شخصی خود را قربانی کنند.
سومین آفتِ پدیدۀ مقدس‌سازی این است که باعث رواجِ ریاکاری و ظاهرپرستی می‌شود. می‌توان گفت ریاکاری از نتایجِ مستقیمِ مقدس‌سازی است.
و سرانجام این که مقدس‌سازیِ افراطی باعث می‌شود به تدریج اصلِ قداست در جامعه انکار شود. هنگامی که پدیده‌های معمولی حرمت یابند و مقدّس شوند و «مقدّس‌های بدلی و تقلبی» به تولید انبوه برسند، روشن است که عموم افراد از مقدّساتی مانند خدا و متن مقدس و پیامبران و اولیای دین هم قداست‌زدایی می‌کنند. به نظر می‌رسد قداست‌بخشیِ افراطی خواه‌ناخواه از قداست‌زدایی سر در می‌آورد و به بی‌شرمی و گستاخی می‌انجامد!
آری، مقدّس‌سازی هم روحیۀ نقد را از بین می‌برد، هم نیروی نبوغ و خلاقیت را نابود می‌کند، هم باعث ترویج ریاکاری و ظاهرپرستی می‌شود و هم به بی‌شرمی و گستاخی دامن می‌زند. بر این اساس می‌توان گفت برای دفاع کردن از کسی یا چیزی لازم نیست به او قداست ببخشیم. قداست‌بخشی به هر کسی یا چیزی، درواقع به معنای نابود کردن او/آن است. اقتضای واقع‌بینی و واقع‌گرایی آن است که پدیده‌های موقتی و ناپایدار و نیز انسان‌های میرا و معمولی را مقدس نپنداریم.