معرفی کتاب دربارۀ مولانا (۳)
باغِ سبز؛ گفتارهایی دربارۀ شمس و مولانا
از دکتر محمد علی موحد. نشر کارنامه ، ۱۳۸۷، چاپ دوم.
دکتر محمدعلی موحد از استادان و پژوهشگرانِ برجستۀ زمانۀ ما هستند و کتاب‌های بسیار ارزشمندی در زمینه‌های متنوعی، مانند حقوق، نفت، عرفان، ترجمه و شعر از خود به یادگار گذاشته‌اند، اما بی‌گمان شهرت ایشان وامدارِ تصحیحِ «مقالاتِ شمس تبریزی» است. دکتر موحد با شکیبایی و وسواس و عشقی از آنگونه که درخورِ یک محققِ راستین است، از لابه‌لای اوراق کهنه و فرسوده و پراکنده، نسخه‌ای نسبتاً منقّح و مرتّب از مقالات شمس فراهم آورده‌اند و آن را با مقدمه و تعلیقات و فهرست‌های مناسب به دست علاقه‌مندان رسانده‌اند. این اقدامِ بسیار مهمِ دکتر موحد باعث شد که مطالعاتِ مربوط به شمس، به طور کلی دگرگون شود و با اطمینان می‌توان گفت که شمس‌شناسی، به معنای واقعی کلمه با همین کار ایشان آغاز می‌شود، به گونه‌ای که نام شمس و دکتر موحد به هم گره خورده است و نامِ هریک از این دو بزرگ، نامِ آن بزرگِ دیگر را به خاطر می‌آورد. دکتر موحد گذشته از آن کار عظیم، چندین کار مهم دیگر در حوزۀ شمس‌شناسی و مولاناشناسی انجام داده‌اند که همۀ آنها از برترین پژوهش‌ها در این حوزه هستند که در آینده، به تدریج، آنها را معرفی می‌کنم.
یکی از کارهای ارزشمند دکتر محمدعلی موحد، دربارۀ شمس و مولانا، کتاب «باغ سبز» است. این کتاب حاصل سخنرانی‌های ایشان، در مراکزِ علمی و پژوهشی گوناگون، مانند شهر کتاب مرکزی، خانۀ کتاب، خانۀ هنرمندان، دانشگاه تهران، انجمن حکمت و فلسفه، دانشگاه آزاد تبریز، دانشگاه لیدن و جز آنهاست و برخی از بخش‌های کتاب هم پیشتر، به صورت مقاله در مجلاتی مانند بخارا، کیان، جهان کتاب، راهنمای کتاب و سخن به چاپ رسیده است؛ بنابراین مطالبِ کتاب «باغ سبز» بسیار متنوع است و بیشتر مجموعۀ مقالات است، تا کتابی منسجم که همۀ مسائل و مطالب آن، از آغاز تا پایان، به شکلی انداموار به هم پیوسته باشند. به‌جز گفتار پانزدهم که دربارۀ شیخ اشراق است، همۀ بخش‌های کتاب، به بحث دربارۀ شمس و مولانا و مسائلِ مربوط به آن دو بزرگ اختصاص دارند. کتاب «باغ سبز» شامل بیست گفتار است، به این شرح:
گفتارهای یکم تا چهارم: صیادی که به شکار سیمرغ رفت؛ این گفتارها اطلاعاتی بسیار سودمند و تحلیلی دربارۀ شخصیت‌های شمس و مولانا و رابطۀ آن دو به دست می‌دهد.
گفتار پنجم: غروب شمس؛ این گفتار شامل دقیق‌ترین بحث دربارۀ «پایان کارِ شمس» و نیز «رابطۀ شمس و کیمیا» است و به شکلی تحلیلی مستندترین اطلاعات را دربارۀ این دو موضوع مهم بررسی می‌کند.
گفتارهای ششم و هفتم: جایگاه مقالات شمس در ادب و عرفان ایران
گفتار هشتم: نیازهای وجودی انسانِ معاصر و انعکاس آن در کلام مولانا
گفتار نهم: شاخصه‌های مهم عرفانِ شمس و مولانا
گفتار دهم: خدا و معنی
گفتار یازدهم: مروری بر مثنوی چاپ عبدالکریم سروش
گفتار دوازدهم: شمس تبریز و خیام
گفتار سیزدهم: تبریز در آیینۀ کلام مولانا
گفتار چهاردهم: شمس تبریزی و شیخ حسن بلغاری
گفتار پانزدهم: آیا شیخ اشراق قربانیِ بلندپروازی‌های سیاسی خود شد؟
گفتار شانزدهم: این نامه از مولاناست نه از شمس تبریز
گفتار هفدهم: مولانا در فن مناظره
گفتارهای هجدهم تا بیستم: یادداشتی دربارۀ ترجمۀ ویلیام چیتیک از مقالات شمس تبریز
بعد از گفتار بیستم، «دیباچۀ آنه ماری شیمل بر ترجمۀ ویلیام چیتیک از مقالات شمس تبریز» و نیز ترجمۀ «مقدمۀ ویلیام چیتیک بر ترجمۀ خود از مقالات شمس»، هر دو به قلم منوچهر انور آمده است. زبانِ این کتاب استوار و شیرین و روان است و خواننده را با خود همراه می‌سازد و کتاب از نظرِ صفحه‌آرایی و صحافی نیز بسیار چشم‌نواز و خوش‌دست است. امیدوارم که علاقه‌مندانِ شمس و مولانا این کتاب ارزشمند را مطالعه کنند و از آن لذت ببرند و بیاموزند.