نشانۀ شخصِ معنوی
یکی از پرسش‌های مهمی که درمورد معنویت مطرح می‌شود، این است که نشانۀ یک انسان معنوی چیست؟ عده‌ای گمان می‌کنند انسان معنوی کسی است که نیروهای فراعادی دارد و می‌تواند مثلاً روی آب راه برود، یا بیماری‌های لاعلاج را درمان کند. کسانی دیگر گمان می‌کنند شخص معنوی کسی است که می‌تواند ساعت‌ها و روزها در خلوت و سکوت و مراقبه بماند و خسته نشود. کسانی هم بر این باورند که شخص معنوی کسی است که می‌تواند عبادت‌ها و ریاضت‌های خیلی سخت را انجام دهد و برنامۀ معنوی پیچیده و دشواری برای خود داشته باشد. عده‌ای دیگر می‌پندارند شخص معنوی کسی است که اهل مکاشفه و مشاهده باشد.
به نظر من شخص معنوی نه کسی است که از نیروهای فراعادی برخوردار است، نه کسی که به عبادت‌ها و ریاضت‌های دشوار التزام دارد، نه کسی که خیلی شدید اهل مراقبه و سکوت است و نه کسی که مشاهدات و مکاشفات عرفانی دارد. بدون انکار هیچ کدام از این فضیلت‌ها، به نظر می‌رسد نشانۀ شخص معنوی آن است که در مواجهه با مشکلات زندگی، می‌تواند از نیروی خِرَد و ایمان خود یاری بگیرد و به درست‌ترین شکل ممکن مشکل را حل کند. کسی که می‌تواند ساعت‌ها در سکوت بماند، ولی در برابر یک رفتار نادرست، آشفته و مضطرب می‌شود و کارش به پرخاش و توهین می‌کشد، کمترین بهره‌ای از معنویت ندارد. کسی که سال‌ها از عمر خود را در عبادت و ریاضت گذرانده است، ولی در هنگام رویارویی با یک شکست مالی، شکست عاطفی یا هر شکست دیگری، به کلی پژمرده و افسرده می‌شود، یا به رفتارهای زشت و ناروا روی می‌آورد، درواقع نقاب معنویت بر چهره زده، اما بهره‌ای از آن نبرده است. به همین منوال ممکن است کسی فرشتگان و ارواح اولیا و انبیا و عالم غیب را مشاهده کند، ولی در برخورد با ابتدائی‌ترین مسائل زندگی هیچ‌گونه کارآیی و توانایی نداشته باشد. چنین کسی هم به راستی بهره‌ای از عرفان و معنویت نبرده است.
بنابراین برای شناختنِ معنویت و ایمان و عرفانِ خود یا دیگری، لازم است به شیوۀ برخوردمان با مسائل و مشکلات توجه کنیم، نه به کارهای محیّرالعقولی که انجام می‌دهیم. شخص معنوی کیمیای تبدیل شکست به پیروزی، تبدیل تهدید به فرصت و تبدیل رنج به راحتی را در اختیار خود دارد و می‌تواند از هر موقعیت دشوار و خطرخیزی برای تعالی و رشد معنوی خود بهره بگیرد. استاد معنوی زمانۀ ما، اکهارت تُله، در این باره چنین می‌گوید:
«بهترین نشان‌دهندۀ سطح آگاهی، نحوۀ برخورد شما با مشکلاتتان در زندگی است. در برخورد با این مشکلات، فردی ناآگاه مستعدِّ ناآگاهی بیشتر است و فردِ آگاه مستعدِّ آگاهی بیشتر … تنها نحوۀ برخوردتان با مسائل و مشکلات نشان می‌دهد شما در چه سطحی از آگاهی هستید و نه این که چه مدت می‌توانید با چشمان بسته بنشینید یا چه رؤیت‌هایی داشته‌اید» (آدمی دیگر (قدرت حال)، از اکهارت تُله، ترجمۀ سیامک عاقلی، ص ۸۸).